Gebelikte kullanılan bazı ilaçlar, doğumdan sonra ve engenlikte salgılanan hormonların eksik ya da fazla oluşu, doğan bebeğin cinsiyetinde belirsizliğe yol açabilir. Yaklaşık her 2000 çocuktan birinde görülür.
Cinsel gelişim bozuklukları, cinsel kimlik sorunlarına, cinsel işlev problemlerine, eşcinselliğe, kişide sosyal ve psikolojik sorunlara, kendine zarar verme ve intihara varabilen sonuçlara neden olmaktadır.
Bu nedenle, bebeklerin doğduğu andan itibaren genital muayenelerinin detaylı yapılması ve en geç 2 yaşına kadar cinsiyet tayini yapılıp erken dönemde doğru tedavisi çok önemlidir.
Cinsiyet sorunu bebek doğduğu anda anlaşılabilir mi?
Bebeklere mutlaka detaylı genital muayene yapılmalı
Bebek doğduğunda ilk gündeme gelen konu, cinsiyetidir. Bebeğin dış genital organlarının yapısı göz önünde bulundurularak cinsiyet belirlenir. Bu bebeklerin ilk 1 yaş içinde değerlendirilip uygun cinsiyet kesin belirlenilerek yetiştirilmeleri önemlidir. Herhangi bir hastalık nedeniyle çocuk uzmanına giden çocukların tümüne, genital bölge muayenesi detaylı ve titiz olarak yapılmalıdır.
Kız görünümlü erkek, erkek görünümlü kız olabilir
Kız tipi cinsiyet gelişim bozuklukları, en sık görülen sorunlardır. Bunların orijinal cinsiyeti kız olduğu halde dış genital görünüşleri erkek gibidir. Erkek tipi cinsiyet gelişim bozukluğu da bunun tam tersidir. Orijinal cinsiyet erkek olduğu halde dış genital görünüş kız gibidir. Seks kromozom bozukluğuna bağlı cinsel farklılaşma sorununda da gerçek çift cinsiyet sorunu ortaya çıkar. Çocukta hem yumurtalık hem de testis vardır.
Erişkin dönemde adet görememe önemli bir belirtidir
Kişi, erkek görünümünün altında bir kadın cinsiyet taşıyabileceği gibi bunun tam tersi de olabilir. Dışarıdan tamamen kadın olarak görüldüğü halde erkek cinsiyetine sahip olabilir. Bazı kişilerde bebeklik döneminde dış genital yapı tam olarak ayrışmadığı için bunlarda erken tanı mümkün olmayabilir. Cinsiyet sorunu, ergenlik döneminde adet görmeme veya yetişkin dönemde çocuk sahibi olamama gibi durumlarla da ortaya çıkabilir. Erken tanı ile asıl cinsiyetin olabilecek en kısa zamanda belirlenmesi, tedavinin türü ve zamanının belirlenmesi açısından da çok önemlidir.
Cinsiyet sorunu yetişkinlikte de ortaya çıkabilir mi?
Hissettiği cinsiyette olmadığının farkına varan genç şok geçirebilir
Ergenlikle birlikte cinsel farklılaşma sorunu olan gençlerin yaşıtlarıyla farkları belirginleşir. Adet görememe, meme gelişiminin olmaması, penis boyunun küçük kalması, genital organların normal olmayan görünümü ile bu konuda bilgisi olmayan ergen kişilerde şok geçirmeler yaşanır. Cinsellikle ilgili yetersizlik düşünceleri, cinsel yönelimle ilgili belirsizlik, karşı cinsle yakınlaşmayı erteleme ve evlilikten kaçma gibi önemli sorunlar yaşayabilirler. Yakın arkadaşlıklar kurabilme, aşık olma, cinsel işlevsellik, evlilik fırsatı ve çocuk sahibi olma bu hastaların tedavi sonrası yaşam kalitelerini artırır.
Cinsiyet değişimi hangi durumlarda yapılır?
Dış genital görünüm düzeltilmesi 2 yaş sonrasına bırakılmamalı
Çocuk kendisini nasıl tanımlıyorsa, tanımladığı cinsiyete uygun davranışları daha fazla sergiler. Yani cinsel kimliğin gelişiminde, yetiştirilen cinsiyet daha önemlidir. Çocuğun cinsiyeti ile ilgili davranışsal belirtileri 2-6 yaş arasında daha belirgindir. Cinsiyet, kromozomlar ya da cinsel organlarla uyumlu olmayabilir. Cinsel gelişim bozukluğunda doğumdan hemen sonra erken tanı ile hastanın yetiştirileceği cinsiyet belirlenmelidir. Kesin tanısı konmuş çocuklarda uygun cerrahi yöntem ile yetiştirileceği cinsiyete göre dış genital bölgeye yönelik düzeltici girişimler ilk 2 yaş içinde yapılmalıdır. Ancak, gelecekteki durumu belirsiz olan hastalarda cerrahi tedaviler, ileriki yaşlara ertelenmeli ve hastanın kendi geleceğini kendisinin belirlemesine olanak sağlanmalıdır.
Cinsiyet kararına aile de dahil edilmeli
Çocuğun cinsiyetinin belirlenmesinde aile ve hasta ile yakın iletişim gereklidir. Aile, cinsiyet kararının verilme sürecine katılmalıdır. Hasta ve yakınlarının kaygıları önemsenmeli ve saygı ile ele alınmalıdır.
Çocukları yargılamak intihar eğilimine neden olabilir
Cinsiyet gelişim sorunu yaşayan çocuklar, toplumda işlevsel bir birey olma potansiyeline sahiptir. Bu durum utanç verici değildir. Ancak çocuğun mahremiyetine saygı duyulmalıdır. Sık sık genital muayene, tıbbi fotoğraf çekimi, doktorların olumsuz tutumları sonucu cinsel farklılaşma sorunu olan hastalarda kendini “yaratık” gibi hissetme şeklinde ciddi problemler oluşabilir. Yetişkinler, tanı nedeniyle değil ancak aile, doktor ve toplumun onlara davranış biçimleri ile algıları nedeniyle intihar eğilimi yaşamaktadır.
Cinsiyetten mutsuzluk olabilir
Cinsel gelişim bozukluğu olan çocuklarda ileriki yaşlarda; depresyon, güvensizlik, kendini yalnız hissetme, sosyal uyum sorunları, aileye ya da tedaviye isyan ve reddetme, özgüven ve davranım sorunları, kendini yaralama hatta intihar görülebilir. Uzun dönemli takipte ön plana çıkan sorunlar; erkeklerde penisin boyutu, kadınlarda dış genitallerin durumu ya da rahmin olmaması, uzun yıllar uygulanan hormon tedavileri ve doğurganlık şansının olup olmayacağı kaygısıdır. Ayrıca, cinsel gelişim bozukluğunun tipine göre değişen oranlarda (%5-50) ileriki yaşlarda tayin edilmiş olan ‘cinsiyetinden hoşnutsuzluk-memnuniyetsizlik’ görülmektedir. Bu nedenle, özellikle kesin cinsel kimlik konusunda teredüt ve belirsizliğin olabileceği ara formlardaki çocuklarda, ameliyat yapılırken, ileride olası cinsiyetten mutsuzluk ve cinsiyet değiştirme talebi gözönüne alınarak geridönüşümü olmayan cerrahi işlemler yapılmamalıdır.
Aileler ne zaman cinsel gelişim bozukluğundan şüphelenmeli?
Bebek muayenesindeki anormallikler önemli bir belirti
Dış genital görüntüsü cinsiyet gelişim bozukluğu olduğunu gösteren bebeklerin kromozom yapıları ile yumurtalık ve testisleri muayene edilmelidir. Aileler bebeklerinde;
Genital bölgenin cinsiyet açısından net olmaması,
Erkek düşünülen çocuklarda peygamber sünnetli ve her iki yumurtanın muayenede bulunamaması,
Kız düşünülen çocuklarda klitorisin büyük olması, iki taraflı kasık fıtığı ile beraber yumurtaların muayenede bulunması durumlarında aileler cinsel gelişim bozukluğundan şüphelenmelidir.
Cinsel gelişim bozukluğu olan çocuklara yaklaşım nasıl olmalı?
Cinsiyet belirlenene kadar her iki cinsiyete uygun isim seçilmeli
Cinsiyet tayini en erken ve en kısa sürede yapılmalıdır.
İsim koyma ve nüfusa kayıt cinsiyet tayini sonrasına ertelenmelidir.
Süreç uzayacaksa her iki cinsiyet için uygun isim seçilmelidir.
Çocuğun muayene sırasında rencide olması önlenmeli, genital muayenesi izin alınarak yapılmalıdır.
Tayin edilen cinsiyete uygun yetiştirme tutumlarında tutarlılık olmalıdır.
Cinsiyet rollerinde (oyuncak, oyun, arkadaş ve ilgi alanları) özgür bırakılmalıdır.
Çocuğa bedeniyle ilgili kararları kendisinin vereceği duygusu aşılanmalıdır.
Çocuğun bilgilendirilmesi yaş ve gelişim düzeyine göre aşamalı olarak yapılmalıdır.
Çocuğun; hormonal, cerrahi ve psikolojik tedavileri bireysel olarak planlanmalıdır.
Psikososyal ve psikiyatrik destek erişkin dönemine kadar sürdürülmelidir.
Cinsel gelişim bozukluğu nasıl tedavi edilmeli?
Tedavide çocuğun beklentileri göz önüne alınmalı
Cinsel gelişim bozukluğu sorunu olan çocuklar, Cinsiyet Araştırma Komisyonu tarafından tetkik, takip ve tedavi edilmelidir. Başta çocuk cerrahisi ve çocuk ürolojisi uzmanı, çocuk endokrin uzmanı ve çocuk psikiyatrisi uzmanı olmak üzere pekçok hekimden oluşan sözkonusu komisyon, bu grup hastanın ilerideki cinsel yaşamını, psikolojisini, ailenin beklentilerini, sosyal çevresini, yapılacak cerrahi düzeltmenin zorluğunu ve başarı şansını göz önüne alarak aileye bir tavsiye kararında bulunur ve ailenin de isteği ile tedaviye başlanır. Çocuğun kaygıları ve kafa karışıklığının olmaması için cinsel organlarını tanıma ve cinsel kimliğini kazanma zamanı olan 2 -3 yaşından önce cinsiyeti kesin olarak karara bağlanmalı ve dış genital görünüm düzeltilmelidir. Doğru cerrahi tedavi kadar hormonal ve psikolojik tedaviler de önemlidir.
Cerrahi tedavileri yapan hekimin bu konuda uzman ve deneyimli olması çok önemli
Bu çocukların ilerideki cinsel hayatları, doğurganlıkları ve ciddi psikososyal sorunları nedeniyle çok kompleks bir hastalık olan cinsel gelişim bozukluklarını mutlaka bu konuda gerekli olan ciddi eğitimi almış ve deneyimli çocuk cerrahisi ve çocuk ürolojisi uzmanları cerrahi düzeltme ameliyatlarını yapmalıdır.
