TAK (Temiz Aralıklı Kateterizasyon)

TAK, idrar kaçırma ve enfeksiyon riskini en aza indirerek daha iyi bir yaşam kalitesine kavuşturur.

TAK’ın amacı

Temiz (steril olmayan) aralıklı kateterizasyon (TAK), idrar yolu sorunu olan hastaların mesanelerindeki idrarı düzenli olarak, güvenli ve uygun bir şekilde boşaltmalarını sağlamak amacıyla yapılır.

Kalıcı sondalar hastanede kısa dönem kullanımlarda faydalı olmalarına rağmen, hareket halindeki aktif insanların sosyal yaşamını kısıtladığı için ve sık sık idrar yolu enfeksiyonuna neden olduğu için uygun değildir. 

TAK, 1970’lerden beri tekrar popüler hale gelmiş ve mesane rehabilitasyonunda yaygın alarak kullanılmaktadır. Böylece, bazı ciddi işeme disfonksiyonlu ve nöropatik mesaneli hastaların bakımını tamamen değiştirmiştir. Aralıklı kateterizasyonun kullanılmaya başlanması bu hastalardaki morbidite ve mortalitenin azalmasına oldukça katkıda bulunmuştur. Nöropatik mesaneli hastalarda mesanenin etkin boşaltımını sağlayarak üst üriner sistemi ve böbreklerin işlevini korumaktadır. Ancak, TAK için her kateter yerleştirmenin bakteriüri, idrar yolu enfeksiyonu, üretral kanama veya yaralanma ve yanlış pasaj gibi riskleri vardır.

TAK endikasyonları

TAK’ın kullanıma girmesinden bu yana nöropatik mesane, valv mesanesi, hipotonik mesane ve detrusor-sfinkter uyumsuzluğu olan bazı ciddi işeme disfonksiyonlu hastaların uzun dönem takiplerinde üst üriner sistemin korunmasında ve yaşam kalitesinde dramatik bir şekilde iyileşme gözlenmiştir. Bu hastalıklardaki kullanım amacı; yeterli drenajı sağlamak, intravezikal basıncı düşürmek, idrar kaçırmayı önlemek, idrar yolu enfeksiyonlarını en aza indirgemektir.

TAK sıklığı

Kateterizasyonun sıklığı birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Sondanın ne kadar sıklıkla kullanılacağı, yapılan ameliyat ve mesane çalışmasına göre kararlaştırılır. Sorunun niteliği, mesane hacmi, sıvı alımı, işeme sonrası rezidüel idrar miktarı, kullandığı ilaçlar ve ürodinamik parametrelere (mesane uyumu, detrusor basıncı) bakılarak kateterizasyon sıklığı belirlenir. Genellikle, günde 6 kez kateterizasyon önerilir.

TAK işleminin yapılışı

Aksi istenmemişse, önce normal yolla idrarını yapıp, sonra TAK yapılır.

TAK, sırt üstü yatar pozisyonda, oturarak ve ayakta yapılabilir. Erkek çocuklarda üretral mea rahat bulunduğundan kolayca yapılabilir. Kızlarda ise bir ayna yardımıyla veya doğrudan meatusun görülmesiyle kateter takılabilir.

Hastanın yaşı uygunsa kendisine, değilse anneye TAK eğitimi verilir. Mümkün olduğunca erken dönemde, tercihen 7 yaş civarında çocuk sondalama işlemine katılmalıdır.

TAK işleminde dikkat edilmesi gereken durumlar:

  • Hastanın yaşına ve özel durumuna göre uygun sonda belirlenir.

  • Hastaya uygun pozisyon verilir.

  • Kateter takılmadan önce eller yıkanmalı ve özellikle üretral mea başta olmak üzere genital bölge temizlenmelidir.

  • Kateter temiz olmalı ve üretrayı zedelemeyecek bir şekilde yavaş ve dikkatli takılmalıdır.

  • Yeteri kadar kaygan ve uygun boyuttaki kateter üretra, sfinkter ve mesane boynundan nazik bir şekilde idrar gelinceye kadar ilerletilmelidir.

  • Sondadan gelen idrar bir kaba alınır.

  • Gelen idrar bitinceye kadar kateter mesanede bekletilmelidir.

  • İdrar akımı azaldığında mesane ve üreterlere aşağıya doğru sıvazlama şeklinde masaj yapılarak tamamen boşalım sağlanmalıdır.

  • İdrar akımı tamamen bittiğinde, sonda az miktarda ileri geri hareket ettirilerek mesanenin tamamen boşaldığından emin olunmalıdır.

  • Daha sonra sonda yavaş bir şekilde çıkartılmalıdır.

  • Sondadan gelen idrar miktarı, takip açısından haftada 1 gün kaydedilmelidir.

  • Gaita yapma durumu: Barsakların hergün düzenli olarak ve rahat bir şekilde boşaltılması gerekir. Barsaklar rahat olursa, hem mesane daha kolay boşalır hem de sonda aralarında idrar kaçırma problemi pek olmaz.

  • Kişisel hijyen durumu: Genital bölge gün içerisinde birkez ılık su ve sabunla yıkanarak temizlenmelidir.Aşırı yıkanma yada uzun sureli antiseptik solüsyon kullanımı genital bölgedeki doğal bakteri florasını bozarak enfeksiyonlara neden olabilir.

  • Seyahatlerde yeterli sonda bulundurulmalıdır. İdrarın boşaltılması konusunda sorun varsa su soketli idrar toplama sondaları bulundurulması gerekir.

 Antikolinerjik ilaçlar (Üropan, Detrusitol), düşük mesane uyumu ve artmış detrusor basıncında kateterizasyon sıklığını azaltmaya faydalı olması açısından TAK’la beraber kullanılabilir. Yüksek basınçlı mesanesi olan çocuklarda antikolinerjik ilaçlarla birlikte TAK kombinasyonu üst üriner sistemin korunmasını sağlar.

En sık görülen yan etki idrar yolu enfeksiyonudur. TAK kullanımına bağlı gelişen yan etkilerin önlenmesinde hastanın ve hasta yakınlarının eğitimi çok önemlidir. Uzun dönem TAK kullanan hastaların uyumu genellikle iyi olmaktadır.

TAK kullanma nedenleri (faydaları)

TAK, mesane fonksiyon bozukluğu olan hastalarda, idrar kaçırmanın önlenmesi ve böbrek fonksiyonlarının korunması için kabul edilmiş bir tedavi yöntemidir. Üst üriner sistemi korumak amacıyla kullanılan güvenilir ve yaşam kalitesini arttıran en önemli mesane rehabilitasyon yöntemidir.

TAK işlemi, düzenli ve uygun yapıldığı takdirde bezlenmekten (idrar kaçırmadan) ve enfeksiyonlardan korur. En önemlisi mesane, idrar yolları ve böbreklerin zarar görmesini engeller.

TAK’ın faydaları

TAK, kalıcı sondalanmayı engeller, daha az enfeksiyon ve travmaya neden olur, kas fonksiyonunu korur ve sosyal yaşamı kısıtlamamasıdır. TAK, düzenli ve uygun şekilde yapıldığında idrar kaçırma ve enfeksiyon riskini en aza indirir. Böylece, idrar kaçırma şikayet nedeni ile bezlenen çocuklar bezlenmekten ve idrar yolu enfeksiyonlarından korunarak daha iyi bir yaşam kalitesine kavuşturmaktadır. En önemlisi mesane, idrar yolları ve böbreklerin zarar görmesini engeller.

TAK işlemi, pratik hale geldikten sonra asla normal hayatı etkilemez. Yanında yeterli miktarda özel seyahat torbaları ile seyahatlere çıkılabilir.

Sonda takmada zorlanılırsa yapılması gerekenler

Bazen sonda takmakta zorlanma olabilir. Bu, genelde üretra sfinkterinin kapalı olmasından kaynaklanır. Eğer hastada gerginlik varsa, rahat olamıyorsa birkaç kez öksürmesi iyi olabilir. Böylece sfinkter açılır ve sonda daha kolay takılabilir. Ayrıca kapalı sfinktere doğru hafifce sondayı itmek denenebilir. Hala zorlanılıyorsa biraz ara verilip tekrar denenmelidir. Sorun tekrarlıyorsa doktoruna başvurulmalıdır.

Temiz Aralıklı Kateterizasyon (TAK) Nedir?

 Günümüzde mesane rehabilitasyonuyla birlikte böbrek yetmezliği ve buna bağlı gelişen problemler eskiye göre oldukça azalmış ve hasta konforu ve yaşam kalitesi artmıştır. Temiz aralıklı kateterizasyon (TAK), mesane rehabilitasyonunda kullanılan en önemli yöntemdir. İlk kez 1970'lerin başında tanımlanmıştır. TAK insanların mesanelerinde ki idrarı düzenli, güvenli ve uygun bir şekilde boşaltmalarını sağlamak üzere uygulanan bir yöntemdir. İnce esnek ve kaygan bir sonda ile mesaneye girerek idrarın boşaltılması işlemidir.

TAK uygulamasının amacı, mesanenin hastanın yaşamını kontrol etmesi yerine, hastaların mesanelerini kontrol etmelerine olanak sağlamaktır. Bu yöntem mesanenin etkin boşalmasını sağlamasının yanı sıra, hastanın kuru kalmasına da yardımcı olur. TAK uygulaması, tekrarlayan enfeksiyonlara neden olan içerde biriken idrarı boşaltır ve böbreklerin korunmasına yardımcı olur. TAK uygulamasının yaşam kalitesini artırdığı ve bu yöntemle hastaların daha sağlıklı bir yaşam sürdükleri bilinmektedir.

Günde kaç defa yapılmalı?

Kateterizasyonun sıklığı birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Mesane hacmi, sıvı alımı, işeme sonrası mesanede kalan (rezidüel) idrar miktarı ve ürodinamik ölçütlere (mesane uyumu ve basıncı) bakılarak kateterizasyon sıklığına karar verilir. Mesanenin tam dolmasına izin vermeyecek şekilde, günde en az 4 kez yapılmalı. TAK sıklığını sizi izleyen hekiminiz belirlemelidir.

Ne kadar süre TAK yapılacak?

Bu işlem geçici olarak (neden olan problem giderilene kadar) ya da yaşam boyu sürekli olarak kullanılır. TAK' a devam etme ya da kesme kararını sizi takip eden hekim belli testler sonrasında karar verecektir.

Çocuğum için bu işlem çok ağrılı mı?

Sinir sitemi ile ilgili sorunlarda genellikle eşlik eden his kusuru bu işlem sırasında çocuğun ağrıyı hissetmemesine neden olur. Ancak diğer durumlarda, his kusuru olmasa bile, ilk başlarda ağrı duyan çocuklar zaman içerisinde TAK'a alışır ve günlük yaşamlarında hiç sorun olmadan uygularlar. Pek çok çocuk anne ya da babasından dahi yardım almadan bu işlemi kolaylıkla gerçekleştirebilmektedir.

TAK hangi hastalıklarda gerekir?

TAK'ın bulunmasından sonra nörojen mesaneli ve işeme disfonksiyonlu hastaların uzun dönem takiplerinde üst üriner sistemin korunmasında ve yaşam kalitesinde dramatik bir iyileşme gözlenmiştir. TAK; spina bifida ( meningosel, meningomiyelosel), multiple skleroz, spinal kord yaralanmaları, spinal tümörler, intervertebral disk hernileri, diyabetik nöropati gibi nörojenik mesaneye neden olan durumlarda, bazı ameliyatlarından sonra, obstrüktif üropati, hipotonik mesane, detrüsör-sfinkter diskordinasyonu gibi durumlarda kullanılır. Bu hastalıklardaki kullanım amacı; yeterli boşalmayı sağlamak, mesane içi basıncı düşürmek, idrar kaçırmayı önlemek, idrar yolu enfeksiyonlarını azaltmak ve böbrekleri korumaktır.

Neden Daimi Sonda TAKmıyoruz?

Mesane rehabilitasyonu için kullanılan TAK, diğer yöntemlere (daimi üretral kateterizasyon, suprapubik kateterizasyon) göre en sık tercih edilen yöntemdir. Daimi üretral kateterizasyon halen pek çok hasta tarafından kullanılıyor olmasına karşın, uzun dönem takiplerindeki istenmeyen yan etkilerin sıklığı iyi bilinmektedir. Mesanede geriye dönüşsüz hasar oluşturduğu gösterilmiştir.

Hangi kateter en iyidir?

TAK için birçok kateter mevcut olup, değişik materyallerden üretilmişlerdir. Birçok kateterin, özellikle erkeklerde kullanılabilmesi için kayganlaştırıcıya ihtiyacı vardır. Çoğu kateter su ile temas edince kayganlaşır ( hidrofilik) özelliktedir. Bazen kayganlaştırıcılar kateterin üzerine özel bir mekanizma ile sürülür. Ağrı eşiği düşük olan hastalarda ise bir lokal anestezik veya jel kullanılabilir. Yetişkin erkeklerde 10-14 F, kadınlarda 14-16 F, çocuklarda ise 8-10 F en çok tercih edilen kateter boyutlarıdır. Bazı kateterler antibakteriyel malzeme ile kaplı olabilir. Hasta, hekim ve aile birlikte en uygun katetere karar vermelidir. Bir hasta için uygulanması çok kolay olan kateter, diğer hasta için zor olabilir. Sitemizin sponsorlar kısmında ülkemizde bulunan çeşitli kateter markalarını ve özelliklerini bulabilirsiniz

Her yaştaki çocuğa TAK uygulanabilir mi?

İşlemin uygulanmasında yaş engel oluşturmamakta, gerektiğinde küçük yaştaki çocuklara, hatta yenidoğanlara bile uygulanmaktadır.

TAK sırasında nelere dikkat etmeliyim?

Kateter takılırken dikkat edilmesi gereken bazı esaslar vardır: Kateter takılmadan önce eller yıkanmalı ve meatal bölge temizlenmelidir. Kateter temiz olmalı ve travma oluşturmayacak bir şekilde takılmalıdır. Yeteri kadar kaygan ve uygun boyuttaki kateter üretradan ve mesane boynundan nazik bir şekilde idrar gelinceye kadar ilerletilmelidir. Kateter idrar bitinceye kadar bekletilmelidir. Gerekirse içerde kalan idrar için mesaneye nazikçe bastırılabilir.

TAK Uygulamasının Faydaları Nelerdir?

TAK uygulayan hastalardaki üriner sitem enfeksiyonu sıklığı uzun süreli kateter uygulayan hastalarla karşılaştırıldığında anlamlı olarak azdır. Üst üriner sistem, reflü sonucu gelişebilecek hasardan korunur. Hasta kendi mesanesini kontrol etme yeteneğine sahip olduğundan, bağımsızlığını yitirmemiş olur. Bu yöntemle erişkin hayatta mesanenin cinsel ilişki öncesi boş olması sağlanarak idrar kaçırma önlenir, böylece sağlıklı bir cinsel yaşama olanak sağlanır. Hastanın yaşam kalitesi ve memnuniyeti artırılabilir.

TAK uyguladığımda bilmem gereken başka neler var?

TAK uygulayan hastalarda idrar tetkik ve kültürlerinde herhangi bir belirti olmaksızın belirli bakteri türlerinin varlığı gözlenebilir. Yani TAK yapan hastaların idrar kültürlerinde sıklıkla üreme olur. (asemptomatik bakteriüri). Bu düzenli olarak TAK yapan hastalarda, beklenen ve ilave antibiyotik tedavisi gerektirmeyen bir durumdur. Ancak idrar yolu enfeksiyonunu düşündüren belirtiler (ateş, bulantı, kusma) ile birlikte idrar kültüründe üreme olan hastalarda uygun antibiyotik tedavisi gerekebilmektedir.

Çocuğum mesane büyütme ameliyatı / BOTOX olunca TAK'dan kurtulacak mı?

Mesane kapasitesini genişletmeye yönelik ne işlem yapılırsa yapılsın, hastanın TAK'ı bırakmasına neden olmaz. Bu girişimler aksine TAK uygulamasında sorunu olmayan, bu işlemi sürdüreceğinden emin olunan hastalara uygulanır.

Hiçbir cerrahi işlem TAK'ın yerine yapılmaz.

TAK uygulamak için başka yollar var mı?

Tekerlekli sandalyede olan ya da kilolu hastalarda ve kızlarda çoğu zaman TAK yapmak oldukça zorlaşmaktadır. Hastalar işlemin gerçekleşmesi için başka birinin yardımına ihtiyaç duymaktadırlar. Bu işlemi kolaylaştırmak ve hastayı bağımsız hale getirmek için özel bir operasyon gerçekleştirilebilir. Hekiminiz uygun görür ise, ailenin de isteği ile, cerrahi olarak karın bölgesine oluşturulan ayrı bir yol yardımıyla mesane boşaltılabilir. Çoğu zaman kozmetik olarak belli olmayan bu yol hastayı kendi kendine yeter hale getirir.

(TAK) Uygulaması Basamakları

  • Eller bol su ile yıkanır.

  • Kullanılacak kateter usulüne uygun hazırlanır ve paketi açılır.

  • Sonda idrar kanalı (üretra) açıklığından içeriye doğru nazikçe ilerletilir.

  • Sonda ilerletilmesinde zorlanma olursa derin bir nefes alınır ve tekrar denenir.

  • Kateter idrar akışı başlayana kadar ilerletilir.

  • İdrar akışı bittikten sonra kateter nazikçe çekilir.

  • Eller tekrar yıkanır.

error: Content is protected !!